تولید گوشی موبایل به شیوه ODM در ایران: چالشها و فرصتها زیر ذرهبین کارشناسان
در نشست خبری مشترک انجمن موبایل ایران و انجمن تولیدکنندگان موبایل که امروز، ۲۵ اسفند ۱۴۰۳، با حضور عبدالمهدی اسدی رئیس انجمن موبایل و میثاق کرابی دبیر انجمن صنایع همگن و تولیدکنندگان تلفن همراه برگزار شد، موضوع تولید گوشی موبایل به روش ODM (Original Design Manufacturing) به بحث داغ روز تبدیل شد. این شیوه تولید که در سالهای اخیر در ایران رواج یافته، موجی از نظرات موافق و مخالف را به همراه داشته است. اما چه چیزی این موضوع را تا این حد جنجالی کرده است؟ بیایید نگاهی دقیقتر بیندازیم.
ODM چیست و چرا مهم است؟
تولید به روش ODM یعنی طراحی و ساخت گوشی توسط یک شرکت خارجی (در اینجا چین) به سفارش یک برند داخلی، بدون اینکه خود برند در فرآیند تولید دخالت مستقیمی داشته باشد. در حال حاضر، ایران تنها با **سه شرکت چینی** برای این منظور قرارداد بسته است و شرکتهای داخلی مجبورند فقط با این سه گزینه همکاری کنند. این موضوع، هم فرصتهایی برای تولید سریعتر و ارزانتر ایجاد کرده و هم چالشهایی جدی به همراه داشته است.
نظرات کارشناسان: موافقان و مخالفان
عبدالمهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل ایران، با صراحت اعلام کرد:
«بخش خصوصی با اصل ODM مشکلی ندارد، اما اینکه این روش بهعنوان تولید داخلی جا زده شود، برای منافع ملی و صنفی خطرناک است. این کار رانت ارزی ایجاد میکند و انحصار را در بازار تقویت میکند.»
او به نکته جالبی اشاره کرد: در حالی که بازرگانان برای واردات کالا باید ۲۰۰ روز در صف ارز بمانند، شرکتهای ODM ظرف **۵ روز ارز دریافت میکنند! اسدی این را مصداق بارز رانت ارزی دانست و پرسید: «چرا این امتیاز فقط به چند شرکت خاص داده میشود؟»
از سوی دیگر، نهادهایی مثل پدافند غیرعامل و ستاد تسهیل هم با این طرح مخالفت کردهاند. به گفته اسدی، این نهادها معتقدند تولید به روش ODM میتواند چالشهای امنیتی جدی به همراه داشته باشد؛ از جمله نگرانیهایی درباره حریم خصوصی کاربران و احتمال نفوذ خارجی.
میثاق کرابی، دبیر انجمن تولیدکنندگان موبایل، نیز دیدگاه جالبی مطرح کرد:
«ذات ODM اشکالی ندارد، اما مشکل اصلی اینجاست که ما هنوز تعریف مشخصی از تولید داخلی نداریم. استانداردها، مرجعیت طرح و نهاد مسئول تأیید سیستمعاملها هنوز مبهم است.»
کرابی این ابهامات را بزرگترین موانع اجرای موفق این طرح دانست و هشدار داد که بدون شفافیت، این پروژه نمیتواند به نتیجه مطلوب برسد.
تبعات مثبت و منفی ODM در ایران
فرصتها: تولید سریعتر، هزینه کمتر و امکان ورود برندهای ایرانی به بازار جهانی.
چالشها: رانت ارزی، انحصارطلبی، مشکلات امنیتی و نبود استانداردهای شفاف.
آینده تولید ODM در ایران چگونه خواهد بود؟
این نشست نشان داد که تولید به روش ODM در ایران، اگرچه پتانسیل بالایی دارد، اما بدون اصلاحات اساسی در سیاستگذاری و شفافیت، ممکن است به جای حل مشکلات، چالشهای جدیدی خلق کند. آیا این شیوه میتواند به یک داستان موفقیت برای صنعت موبایل ایران تبدیل شود یا صرفاً به یک تجربه پرهزینه ختم خواهد شد؟ نظر شما چیست؟